ZOO Antwerpen start grootse Biobank voor Europa op
ANTWERPEN – ZOO Antwerpen kondigt een heel bijzondere geboorte aan: niet van een pasgeboren dier, maar van de opstart van een grootse Biobank voor Europa. In speciale diepvriezers van wel -80 graden verzamelt men biologische stalen van zoveel mogelijk individuele dieren uit Europese dierentuinen. Philippe Helsen, geneticus van ZOO Antwerpen: ‘Onze Biobank is enorm belangrijk, want dit maakt wetenschappelijk onderzoek voor én door dierentuinen mogelijk. Zo kunnen we niet alleen kweekprogramma’s verbeteren, maar ook bijdragen aan het behoud van de biodiversiteit.’
Op dit moment tellen de diepvriezers al méér dan 3 000 stalen en daar komen er nog dagelijks bij. Alles kan in de Biobank terechtkomen: bloed, serum, urine, weefsels zoals lever of long, geïsoleerd DNA,… Helsen: ‘Elk staal krijgt een barcode, waarop je alles kan traceren over het individu, het geslacht, de locatie en de leeftijd. We centraliseren de stalen en slaan ze op een veilige en gestandaardiseerde manier op. Als een wetenschapper een onderzoek wil doen rond bongo’s of okapi’s bijvoorbeeld, dan sturen wij hen de juiste stalen.’
‘Onze vriezers staan hier heel veilig en ze zijn zelfs uitgerust met alarmsystemen. Mocht er toch iets gebeuren, dan zijn we voorbereid door onze dubbele stalen. Eén van onze stalen gaat naar Berlijn en de dubbeltjes van Berlijn komen naar ons. Als er ooit iets zou gebeuren in Berlijn, dan hebben we hier dus ook een back-up.’ Door die professionele service kan ZOO Antwerpen alle stalen perfect bewaren voor toekomstig onderzoek. Het nut van de nieuwe Biobank is groot, niet alleen voor de wetenschappers, maar ook voor de dieren. Met de opgeslagen serumstalen kunnen onderzoekers genetische ziektes opsporen. De resultaten van die onderzoeken zijn goud waard voor dierenartsen. Zij hebben zo de munitie in handen om verschillende ziektes te voorkomen en te behandelen.
Het succes van kweekprogramma’s in dierentuinen staat of valt met genetisch beheer van de dierenpopulaties. Tot nu toe gebeurde dat op grond van stamboeken. Dat zijn gedetailleerde lijsten met individuele gegevens en afstammingslijnen van de dieren in zo’n populatie. Maar die stamboekgegevens zijn voor heel wat diersoorten onvolledig of niet 100 procent correct. ‘Misschien missen we informatie? Of zijn wetenschappers er verkeerdelijk van uitgegaan dat de stamouders – de dieren die ooit uit de natuur zijn gekomen – niet verwant zijn aan elkaar? Wie weet zijn de familierelaties amper te achterhalen, omdat de dieren nauw in groep leven of niet individueel herkenbaar zijn?’ Het aantal bloedlijnen en de genetische variatie in de populaties wordt soms overschat. In die gevallen kunnen DNA-analyses de kennis van de genetische samenstelling van een populatie aanzienlijk verbeteren. Dat is belangrijk, zeker in het geval van bedreigde diersoorten, omdat zo achterhaald kan worden of de zoo-dieren een genetische back-up vormen van de wilde populatie.
ZOO Antwerpen is de mede-initiatiefnemer van dit project dat ze namens de European Association of Zoos and Aquaria (EAZA) is gestart. In Europa zijn verder nog fysieke Biobank-locaties in Edinburgh Zoo, Kopenhagen Zoo en het Institute for Zoo and Wildlife Research (IZW) in Berlijn. Zij voorzien allemaal voldoende faciliteiten, deskundig personeel, financiering en personeelstijd om dit ambitieus project tot een goed einde te brengen. ‘Ik ben blij dat we deze stap eindelijk hebben gezet en dat het momentum is gecreëerd om verder te gaan in dit verhaal. Voor veel dierenpopulaties hebben we nog stamouders in onze populatie zitten. Het is nu het moment om daar stalen van te verzamelen.’ (EM / Foto Jonas Verhulst)
