Recent gerestaureerde eendenkooi in Bornem is een topper tijdens Open Monumentendag
BORNEM – Langs een oude arm van de Schelde ligt de eendenkooi van Bornem. Deze unieke constructie bevindt zich op het kasteeldomein van Marnix de Sint-Aldegonde. De afgelopen maanden werd op initiatief van Stichting Kempens Landschap de eendenkooi met veel zorg gerestaureerd.
Vanochtend werd de eendenkooi officieel geopend in het bijzijn van Peter De Wilde (CEO Toerisme Vlaanderen), Jan De Haes (N-VA) en Kathleen Helsen (Vooruit, gedeputeerden van de provincie Antwerpen en covoorzitters van Stichting Kempens Landschap) en Greet De bruyn (CD&V, burgemeester van Bornem).
De eerste vermelding van de eendenkooi dateert van 1318. Eeuwenlang werd het bouwwerk gebruikt om wilde eenden te vangen, deels voor eigen consumptie, deels om te verkopen.
Aan die praktijk kwam met het verbod op het vangen van wilde eenden voor consumptie in 1973 een einde.
Het is een constructie van trechtervormige vangpijpen die werden overkoepeld met gaasdraad en die uitmonden in een fuik. De kooi werd geïnstalleerd als systeem om eenden te vangen zonder ze te moeten schieten. Later ving men de eenden alleen nog voor wetenschappelijk onderzoek. De versie uit 1534 werd aanzienlijk verbeterd door Pedro Coloma in 1612.
Bij het vangen lokte de kooiman met een fluittoon de tamme eenden om een voederbeurt aan te kondigen. Om de eenden in de vangpijp te lokken gebruikte men twee kleine rosse langharige honden die rondjes liepen langs de pijp.
Voor de wilde vogels was het alsof er verschillende honden achter elkaar naar het einde van de vangpijp liepen. De nieuwsgierig geworden vogels volgden de hond. Op het einde van de vangpijp was er een afneembaar vangfuiknet. Naast de vangpijpen stonden kortschermen die bevestigd werden aan knotessen en knotwilgen.
Helsen: ‘De eendenkooi werd in 2018 beschermd als monument en is opgenomen in het hefboomproject ‘Van steen tot steen langs de Schelde’, gesubsidieerd door Toerisme Vlaanderen.’
‘Dit project wil een netwerk van erfgoedsites in de Scheldevallei vormen. Deze bijzondere eendenkooi was in een te slechte staat om ze open te kunnen stellen voor bezoekers.’
‘Toerisme Vlaanderen en het agentschap Onroerend Erfgoed vroegen ons daarom om de kooi te restaureren en te beheren. De betrokken partijen – het domein van Bornem nv, Toerisme Vlaanderen, de gemeente Bornem, Regionaal Landschap Schelde-Durme en Stichting Kempens Landschap – ondertekenden eind 2020 een overeenkomst om dit vast te leggen.’
De Haes: ‘Om de beschermde eendenkooi te kunnen restaureren, moesten we eerst een erfgoedbeheerplan opmaken. In zo’n plan onderzoeken we het monument en legden we vast hoe de eendenkooi tijdens de komende 24 jaar gerestaureerd en onderhouden moet worden.’
‘Bij de opmaak van het beheerplan werd Stichting Kempens Landschap bijgestaan door de adviesgroep United Experts. Naar aanleiding van hun 25ste verjaardag lanceerden zij begin 2021 een projectoproep om gratis advies te winnen. Stichting Kempens Landschap schreef hierop in met de eendenkooi en werd één van de gelukkige winnaars. Zo kreeg onze organisatie gratis advies ter waarde van 5 000 euro in het kader van het erfgoedbeheerplan.’
Met Open Monumentendag wordt dit ongekend stukje erfgoed voor het eerst opengesteld voor het grote publiek. Je kan ze zondag komen bekijken van 10.30 uur tot 16 uur aan Luipegem 46. (EM / Foto Gemeente Bornem)