Prof UA ontdekt: ‘Meer dan 2 000 jaar geleden gebruikten Egyptenaren al lood’
ANTWERPEN – Een team van internationale onderzoekers bestudeerde de gebruikte inkten op papyrusfragmenten uit het oude Egypte.
Eén van hen is professor Koen Janssens, vicedecaan op Campus Groenenborger. ‘We ontdekten dat ze loodverbindingen gebruikten om de inkt te laten drogen.’
Zowat 5 000 jaar geleden begonnen de Egyptenaren inkt te gebruiken om hun gedachten en inzichten op papier te zetten.
Ze gebruikten zwarte en rode inkt: zwart werd doorgaans gebruikt voor de hoofdtekst, rood werd gebruikt om titels, opmerkingen en bijschriften aan te brengen. Oker en roet werden vaak als ‘ingrediënt’ gebruikt om inkt te maken.
Een consortium van Deense, Belgische, Franse en Spaanse wetenschappers analyseerde een unieke collectie Egyptische papyrusfragmenten.
Het gaat om fragmenten uit de Romeinse periode (circa 100-200 voor Christus), die bewaard worden in de Calsberg Glypotheek in Kopenhagen.
Ook onderzoekers van de Onderzoeksgroep AXES, verbonden aan het Departement Fysica van de Universiteit Antwerpen, waren betrokken bij het project.
Janssens: ‘We bestudeerden de unieke papyrusfragmenten met niet-destructieve synchrotronstaling.’
‘Onze analyse van de rode en zwarte inkten bracht aan het licht dat het element lood veel meer frequent aanwezig is in de inkten dan tot nu toe werd aangenomen.’
‘Het lood bevindt zich in diverse chemische verbindingen, waaronder de zeldzame mineralen fosfohedyfaan en challacolloiet, respectievelijk een loodfosfaat en een loodchloride.’
Wetenschappers gaan ervan uit dat de meeste van de loodverbindingen geruime tijd na het schrijven gevormd werden, omdat deze als een soort ‘koffierand’ in het papyrus rond de letters terug te vinden zijn.
Het lood is heel fijn verdeeld. Janssens: ‘Dat wijst er op dat het lood naar alle waarschijnlijkheid als droogmiddel aan de inkten werd toegevoegd.’
‘Deze ‘proto-chemische’ ingreep raakte in onbruik, maar werd in de vijftiende eeuw herontdekt om inkten en olieverf een geschikte consistentie te geven, zodat er op virtuoze wijze mee kon geschreven of geschilderd worden.’
De bevindingen van het consortium verschenen in het prestigieuze tijdschrift PNAS (Proceedings of the US National Academy of Sciences. Je kan ze hier lezen: https://www.pnas.org/content/117/45/27825. (EM / Foto UAntwerpen)