Museum Plantin Moretus blikt terug op de bewogen zestiende eeuw
ANTWERPEN – Dit jaar is het 500 jaar geleden dat Christoffel Plantin werd geboren. Vanaf overmorgen vrijdag blikt de tentoonstelling ‘Een eeuw van verwondering. Vijfhonderd jaar nieuwsgierigheid en innovatie’ met de reeks Nova Reperta van Johannes Stradanus in het Museum Plantin Moretus aan de Vrijdagmarkt terug op een eeuw van innovatie. Tegelijk nodigen de prenten ook uit om onze eigen tijd te bekijken.
Die andere beroemde Christoffel, Columbus, heeft 530 jaar geleden de ‘Nieuwe Wereld’ ontdekt. Die wereld was dan wel nieuw voor de ontdekkingsreizigers maar oud voor de volkeren met rijke culturen die er al eeuwen woonden. Die ontdekking tekent het culturele, wetenschappelijke en filosofische klimaat van de zestiende eeuw. Iris Kockelberg, directeur van het Museum Plantin-Moretus: ‘De Bruggeling Stradanus geeft in twintig snapshots een zicht op de enorme politieke, sociale, economische en religieuze omwenteling die zich aan het voltrekken was en waarvan de sporen nu nog te zien zijn.’
Het waren opwindende tijden. Zowel geografisch als wetenschappelijk werden grenzen verlegd. Die opwinding spreekt ook uit de prentenreeks die de Bruggeling Joannes Stradanus in 1590 in Florence maakte. Met de reeks Nova Reperta oftewel ‘nieuwe ontdekkingen’ blikt hij terug op een eeuw van innovatie. Hij creëert een Wunderkammer op papier, een verzameling curieuze objecten, instrumenten en inzichten waarmee de vermogende burgers van toen hun kennis en interesses konden etaleren en waarin de nieuwigheden niet alleen werden getoond maar ook becommentarieerd. De afbeeldingen van de Nova Reperta zijn na zoveel tijd nog steeds heel herkenbaar. Die herkenbaarheid is echter verraderlijk. Achter elk object of figuur zit vaak een verborgen betekenis.
Schepen voor cultuur Nabilla Ait Daoud (N-VA): ‘De tentoonstelling toont dat nieuw niet altijd zo nieuw is, maar nieuwigheden soms herontdekkingen van eeuwenoude kennis zijn. Of zoals curator Geerdt Magiels het zo mooi omschrijft: De ‘schok van het nieuwe’ is vaak een naschok van het oude.’’ Stradanus liet vanuit Florence de prenten drukken door Philips Galle in havenstad Antwerpen. Dat illustreert hoe de wereld globaliseerde en het verkeer van goederen en informatie internationaliseerde. Zowat 80 procent van alle maritieme handel in de Lage Landen liep via de Scheldekaaien. De stad was een kruispunt van het laatste wereldnieuws en de recentste filosofieën.
Vijf eeuwen later spreken de beeldverhalen van de Vlaamse tekenaar nog steeds tot de verbeelding. Ook aan het begin van de 21ste eeuw is het woord innovatie niet uit de lucht. De planeet is weliswaar door de mens al tot in de verste uithoeken doorkruist, maar de ecologische samenhang van de aarde is nog maar recent op de radar van het bewustzijn verschenen. Het grote verschil met de zestiende eeuw is dat we nu op de grenzen van de groei van de planeet stuiten, terwijl toen grenzen werden overschreden. De draagkracht van de aarde lijkt in zicht te komen. Die ontwikkeling stelt de innovatie in een ander daglicht. Innovatie in energie, mobiliteit, gezondheid en voedselvoorziening zijn noodzakelijk. De vernieuwingszin die ons daarbij drijft is echter dezelfde als de vernieuwingszin die Stradanus in beeld bracht.
In 2020 viert het Museum Plantin-Moretus de 500ste verjaardag van Christoffel Plantin. Het museum doet dat met een gul en gevarieerd programma dat een verrassende kijk geeft op een veelzijdig man: Christoffel Plantin als inspirator, reiziger, briefschrijver én bewoner van de bewogen zestiende eeuw. Ontdek het volledige feestprogramma op www.museumplantinmoretus.be/500-jaar-plantin.
De tentoonstelling ‘Een eeuw van verwondering. Vijfhonderd jaar nieuwsgierigheid en innovatie’ loopt tot en met zondag 10 januari 2021. Meer info over deze expo op www.museumplantinmoretus.be/expo-een-eeuw-van-verwondering. (EM / Op de afbeelding: de uitvinding van het kompas – verzameling Plantin Moretus )
