Gerestaureerd Rubensdrieluik krijgt nieuwe plek en hedendaagse tegenhanger
MECHELEN – Op zondag 15 juni worden in de Onze-Lieve-Vrouw-over-de-Dijlekerk twee kunstwerken aan het publiek én aan elkaar voorgesteld. De Wonderbare Visvangst van Rubens is na een lange restauratie weer te bewonderen in de kerk waarvoor het ruim 400 jaar geleden geschilderd werd. Daar krijgt het monumentale drieluik gezelschap van het hedendaagse kunstwerk MMXXV van Mickey Yang, dat het mirakel van de visvangst naar een hedendaags relevant verhaal vertaalt. De onthulling van beide werken kondigt een veelbelovend najaar voor de kerken aan met de stadswandeling Rubens in Steen. Vandaag schittert het barokke topstuk opnieuw in de Mechelse Onze-Lieve-Vrouw-over-de-Dijlekerk, de plek waarvoor de meester het ruim 400 jaar geleden schilderde.
Een wonderbaarlijke terugkeer
“Dat De Wonderbare Visvangst hier vandaag nog te zien is, mag net zo goed een wonder heten. In 1794 eisen de Franse revolutionairen het kunstwerk op en nemen het mee naar het Louvre. Daar wordt het drieluik een eerste keer gerestaureerd. Wanneer het werk zo’n 20 jaar later terugkeert naar Mechelen, is de oorspronkelijke plek in de kerk ingenomen. Rubens’ triptiek verhuist daarom naar de kapel achter het hoofdaltaar. Een verplaatsing die achteraf gezien een mirakel op zich bleek, wanneer de gevel van de zuidelijke dwarsbeuk in 1944 sneuvelt door een Amerikaanse bom en het drieluik als bij wonder gespaard blijft op zijn nieuwe plek”, weet burgemeester Bart Somers (Open VLD).
Grondige restauratie
In 2017 betekende de ontdekking van enkele verfopstuwingen en schimmel op de oppervlaktelaag het begin van een grondige restauratie. Zowel de parkettering als de schildering werden daarbij aangepakt. Gezien de complexiteit van het dossier begeleidde Wim Hüsken het project namens de kerkfabriek van de Lieve-Vrouweparochie. De uitvoering werd toevertrouwd aan B.V. Artecura voor de artistieke behandeling en aan B.V. Remmen voor de technische aspecten. Het monumentale drieluik van Rubens onderging de voorbije jaren een tweeledige behandeling: de schildering werd aangepakt, maar ook de parkettering, het lattensysteem dat de panelen op hun plaats houdt, moest dringend hersteld worden.
Zijpanelen ook zichtbaar
“De Wonderbare Visvangst is een belangrijk stukje Mechels erfgoed. De Mechelse visverkopers, die in de zeventiende eeuw als rijke handelaars veel aanzien genoten in de stad, vroegen Rubens om de panelen van het barokaltaar van hun ambachtskapel te beschilderen. Om de lichtinval te bestuderen, kwam Rubens zelfs persoonlijk ter plaatse kijken. Om het drieluik te beschermen tegen ultravioletstralen werd beslist het werk te verplaatsen naar de noordelijke dwarsbeuk. Op de nieuwe plek zullen LED-spots hetzelfde effect creëren als de natuurlijke lichtinval die Rubens voor ogen had. Je ziet nu zelfs de achterkant van de zijpanelen, die vroeger meestal verborgen bleven”, zegt Greet Geypen (Open VLD) , schepen van Erfgoed.
Symbolische taferelen
De taferelen op het drieluik moesten de devotie tot de patroonheiligen Petrus en zijn jongere broer Andreas bevorderen. Hun portretten zien we op de buitenzijde van de zijpanelen, aangezien de luiken het grootste deel van het jaar gesloten waren. Het middenpaneel verwijst dan weer naar het Bijbelse verhaal van ‘de wonderbare visvangst’, waarin Jezus enkele vissers na een nacht zonder vangst aanmaant om hun netten opnieuw uit te werpen. Ze keerden terug en vingen zoveel vis dat hun bootjes dreigden te zinken. Het linker- en rechterzijpaneel tenslotte, verwijzen respectievelijk naar verhalen uit het Nieuwe en het Oude Testament.
Rubens meets Yang
Op de nieuwe plek in de kerk, treedt het drieluik van Rubens bovendien in dialoog met een hedendaags kunstwerk van de Nederlandse kunstenaar Mickey Yang. MMXXV verbeeldt de stromen van de Dijle, de handen van de geschilderde vissers en de gendertransitie van de regenboogforel. De letters van de titel verwijzen naar 2025, het jaartal van de creatie van het werk, maar staan ook symbool voor genderidentificatie, waarbij de X een gender-divers antwoord biedt op de binariteit van man (M) en vrouw (V). De kleurrijke glas-in-loodramen van de zogenaamde disco-kerk werpen een regenboog op de glooiende golven van deze wonderbare draaikolk.
“We zijn trots dat we het erfgoed van deze kerk kunnen bewaren, met als blikvanger het schilderij van Rubens. Tegelijk willen we ook openstaan voor hedendaagse werken die passen binnen het karakter van dit gebouw. Zo blijft dit gebouw niet alleen een plaats van stilte en traditie, maar ook van nieuwe ideeën en dialoog”, aldus Marc De Geyter, voorzitter van de kerkraad Lieve-Vrouweparochie.
Genetisch gemanipuleerde vissen
Mickey Yang liet zich inspireren door het mirakel van de visvangst, waarbij de gevangen vissen zich op wonderbaarlijke wijze in de netten vermenigvuldigen. De kunstenaar onderzocht het hedendaagse kweekproces van één specifieke vissensoort, de regenboogforel. Om de reproductie te optimaliseren, wordt de voortplanting van forellen in de moderne viskweekindustrie genetisch en hormonaal gemanipuleerd. De vrouwelijke forellen, die gewild zijn vanwege hun snellere groei en rustigere aard, krijgen testosteron gevoederd zodat ze zich fysiek als mannelijk gaan ontwikkelen. Ze behouden hun twee X-chromosomen maar produceren toch zaadcellen die uitsluitend vrouwelijke nakomelingen voortbrengen. Om ervoor te zorgen dat de regenboogforel zich volledig richt op groei in plaats van voortplanting, worden de bevruchte eitjes bovendien blootgesteld aan warmte of druk. De jonge, vrouwelijke forellen ontwikkelen hierdoor geen ovarium en worden dus als onvruchtbare, triploïde vissen geboren, die op deze manier sneller groeien en beter te beheren zijn in kwekerijen. Deze methode roept vragen op over de ethische en ecologische gevolgen van hormonale manipulatie in de voedselindustrie.
Foto’s stad Mechelen
