Fragment van middeleeuws ridderverhaal vormt tijdsmachine voor UAntwerpen
ANTWERPEN – Begin december 2022 nam UAntwerpen deel aan een veiling bij Christie’s in Londen, in de hoop een perkamenten snipper te bemachtigen van een nog onbekend middeleeuws ridderverhaal (zie foto). Met succes, want het – bijzonder waardevolle – fragment kwam eergisteren toe in Antwerpen.
Het fragment werd nog niet wetenschappelijk bestudeerd. Onderzoekers van de universiteit hopen verbanden te kunnen leggen met andere teksten in de Nederlandse of Franse literatuur. En hopen het handschrift van de kopiist, of de werkwijze van de boekproducent te herkennen, en het fragment in te bedden in de geschiedenis van de middeleeuwse Franse en Nederlandse literatuur. Het fragment werd vanochtend voorgesteld in de volledig vernieuwde ontvangstruimte van de Universiteitsbibliotheek op de Stadscampus.
Rik Van Daele, departementshoofd bibliotheek & archief: ‘Op 1 oktober 2022 maakte ik de overstap van de culturele dienst in Sint-Niklaas naar UAntwerpen. Toen ik hier begon werd ik geconfronteerd met de waterschade na de brand. Ik ben blij dat we dit hebben kunnen renoveren tot een ontmoetingsruimte voor de studenten. Vanavond openen we hier nog een klein kunstdepot. Vanmiddag tonen we het zesde fragment van verschillende ridderverhalen. De stukken worden bewaard in de Bijzondere Collecties van de universiteitsbibliotheek en in de bibliotheek van het Ruusbroecgenootschap.’
‘De aankoop werd mede mogelijk gemaakt dankzij een gift van 1 000 dollar van een Amerikaanse mecenas, via het Universiteitsfonds Antwerpen. Farley P. Katz uit Texas, liefhebber van handschriften en oude drukken, schonk de universiteit eerder al een fragment van een onbekend Middelnederlands verhaal. De voorbereiding op de veiling was een spannende bedoening. We kregen vier dagen de tijd om aan te tonen dat we kredietwaardig waren en mochten deelnemen aan de online-veiling, die verliep via bibliofiel Marcus de Schepper, waarmee we al eerder samenwerkten. Het perkamenten strookje ging voor 4 000 pond onder de hamer. Rekening houdend met de kosten hebben we er 6 000 euro voor betaald. Uiteindelijk waren er geen tegenbieders.’
Remco Sleiderink, professor middeleeuwse literatuur: ‘Wat leuk is dat het een verhaal is dat we nog moeten ontdekken. De tekst is wellicht een Nederlandse vertaling van een origineel Frans ridderverhaal. Zowel in de Nederlandse als Franse literatuur is ongeveer de helft van alle middeleeuwse verhalen niet bewaard gebleven, of nog niet ontdekt. Perkamenten manuscripten werden bijvoorbeeld hergebruikt als versteviging van nieuwe boeken. Af en toe duiken ze op en blijken ze sporen van tot op heden onbekende teksten te bevatten. De tekst op het strookje beschrijft gevechten. Veel ridders worden bij naam genoemd. Op basis van die eigennamen kan worden aangenomen dat het om een Karelroman gaat, het genre waartoe ook Karel ende Elegast behoort. De paarden knallen op elkaar in, er wordt met zwaarden gezwaaid, hersenen ingeslagen,… Dat is typisch voor dit soort romans. Christie’s meende dat het zou kunnen gaan om de Roman der Lorreinen – een ridderroman met 150 000 verzen -, maar dat is onwaarschijnlijk want de namen komen niet overeen.’
‘Waarschijnlijk is dit stukje perkament in de zestiende eeuw gebruikt om een scharnier te maken in een gedrukt boek. Perkament gaat niet kapot. Wat we hier hebben zijn resten van 160 verzen op rijm. Eigenlijk is het een tijdsmachine die we in handen hebben. Dit fragment was al eens geveild in 2018. Ik kwam daar pas een jaar later achter. Ik heb mogen mailen naar de eigenaar maar die reageerde niet. Hij wilde het immers weer verkopen. Het belangrijkste is dat we het nu in openbaar bezit hebben. De fragmenten zullen worden besproken in het eerste jaar taal- en letterkunde en ze komen ook aan bod in een mastercollege dat aan de Middelnederlandse ridderroman is gewijd.’ Zie ook https://www.youtube.com/watch?v=rXQfxqLj6Zs
Edwin MARIËN
