‘De Dames’ komt opnieuw tot leven dankzij studenten van UAntwerpen

ANTWERPEN – Enkele jaren geleden kwam er een einde aan een stuk Antwerpse onderwijsgeschiedenis: de bekende meisjesschool De Dames verliet haar gebouwen tussen de Lange Nieuwstraat en de Meir. De school maakte plaats voor een woonproject. Enkele gebouwen gingen tegen de vlakte.

Eén bijzondere locatie verdween niet: de historische kelderkeuken van de school, bekleed met waardevolle Delftse tegels aan de wanden. Die bevindt zich in wat in de zeventiende eeuw het pand ‘In den gouden Scepter van Spagniën’ was. De projectontwikkelaar besloot het bijzondere lokaal in ere te laten herstellen. Dat werd een klus voor de studenten conservatie-restauratie van de Universiteit Antwerpen. Zij namen de voorbije jaren maar liefst 1 600 tegels onder handen. Docente Stefanie Bauvois: ‘Tegelkamers zoals deze zijn uiterst zeldzaam in Antwerpen. We zijn ontzettend blij dat we deze keuken mochten restaureren. Voor onze studenten was dit een onwaarschijnlijk mooie opdracht.’ De gerestaureerde keuken zal dienst doen als ontmoetingsruimte voor de nieuwe bewoners.

De conservatie- en restauratiedossiers werden opgemaakt door Patine architecten uit Berchem in opdracht van Van Wellen Group uit Antwerpen. Dit alles met de bedoeling het kelderkeukentje na oplevering te kunnen schenken aan de gemeenschap.

Naast de Delftsblauwe muurhoge betegeling zijn ook de ingemaakte kasten met fraai gedraaide spijltjes en geprofileerde panelen waardevol. Wie het keldertje van De Dames binnenstapt, wordt overweldigd door de eclectisch betegelde wit-blauwe muren. In de hele ruimte prijken Delftse tegels, kriskras door elkaar. Bauvois: ‘Er zitten heel oude tegels tussen, uit de achttiende eeuw, maar ook uit de 21ste. Als er een tegeltje uitviel, dan kon je op de rommelmarkt wel een nieuw vinden.’

Het keldertje werd destijds door de nonnen van De Dames als keukentje en ontmoetingsruimte gebruikt. Rani De Vos is een oud-studente conservatie en restauratie, die vrijwillig aan het project meewerkte. ‘Het was het historisch equivalent van de leraarskamer. We hebben er zó hard aan gewerkt. Doorgaans mag je een drietal tegeltjes restaureren, hier waren het er 1 600. Zo’n project gaan we in onze carrière nooit meer meemaken.’ De studenten gingen onder meer aan de slag met een fijn penseeltje en blauwe verf. Ze schilderden guitige tafereeltjes van spelende kinderen, schepen en mythologische figuren, niet om ze te veranderen, maar om ze in ere te herstellen.

Toch was er tijdens het proces nog een andere, veel grotere, uitdaging. Bauvois: ‘Door opstijgend vocht, dat in de tegels zelf uitdroogde, ontstonden zoutkristallen die we moesten verwijderen.’ De Vos: ‘We zijn blij dat het een publieke ruimte blijft. We hopen dat ze ook op Erfgoeddagen wordt opengesteld, zodat nog heel wat meer mensen de bijzondere tegeltjes kunnen bewonderen.

De opleiding conservatie en restauratie in Antwerpen is de enige Nederlandstalige en de enige universitaire opleiding van dit kaliber in België. Bauvois: ‘We zetten heel bewust in op die ambachtelijke technieken, met veel praktijklessen. Uniek aan onze opleiding is ook dat de studenten voor de musea van de Stad Antwerpen kunnen werken, op echte museale stukken. Het zijn altijd unieke cases.’

Foto’s Marnix KREKELS