Boekvoorstelling: Ferdinand Verbiest en de ontdekking van China
ANTWERPEN – 2023 is het jaar van de Barokke Influencers, een stadsfestival in Antwerpen dat wordt georganiseerd door UCSIA vzw. In dat kader stelde VRT- journaliste Veerle De Vos haar boek Ferdinand Verbiest en de ontdekking van China voor. Deze lezing maakt deel uit van de reeks ‘Grote vragen’ over de vraagstukken van vroeger en nu, die UCSIA programmeert voor het stadsfestival.
In 1656 vertrekken 3 vrienden, alle drie leden van de Orde van Jezus, vanuit de zuidelijke Nederlanden naar het onbekende en gesloten Chinese rijk, op dat moment een van de gevaarlijkste reizen ter wereld. Amper 70 jaar eerder hebben de jezuïeten als eerste Westerlingen de toelating gekregen om zich in China te vestigen. De West-Vlaming Ferdinand Verbiest, op 9 oktober is het precies 400 jaar geleden dat hij werd geboren, wordt aangesteld als mandarijn-astronoom in de Verboden Stad in Peking, Philippe Couplet uit Mechelen en Franciscus de Rougemont uit Maastricht gaan er aan bekeringswerk doen in de buurt van Shanghai. Alle drie hebben ze zich grondig verdiept in de Chinese taal en literatuur alvorens in China aan het werk te gaan.
Tijdens zijn tijd aan het hof ontwikkelt Verbiest een nauwe band met de jonge keizer, maar raakt hij ook verstrikt in een web van intriges en jaloezie, die hem bijna zijn leven kosten. In ruil voor zijn diensten aan het hof kunnen de andere jezuïeten, waaronder zijn vrienden, in alle stilte het christendom verspreiden. Ze vertalen religieuze en wetenschappelijke werken uit Europa in het Chinees en vertalen Chinese klassiekers, zoals het werk van Confucius, in het Latijn. Volgens critici worden ze “plus Chinois que les Chinois”.
Ferdinand Verbiest en de ontdekking van China is het verhaal van de eerste echte ontmoeting tussen China en het Westen, over begrip en onbegrip, over nieuwsgierigheid en culturele confrontaties, over vriendschap en bedrog, over uitwisseling van kennis. Maar in de eerste plaats is het een onwaarschijnlijk avonturenverhaal met allerlei onverwachte wendingen waarbij de auteur hun reis reconstrueert vanuit de Vlaamse en Brabantse steden, via Lissabon en Kaap de Goede Hoop naar China. En dan weer terug, wanneer Philippe Couplet in opdracht van Verbiest samen met een jonge Chinees een propagandatocht onderneemt langs het hof van Lodewijk XIV in Versailles en koning Charles II in Londen.
De voorstelling werd afgesloten door een geanimeerd gesprek met Veerle De Vos (auteur en VRT-journaliste), Mario Cams (University of Oslo/KULeuven), Dorien Emmers (KULeuven), beiden sinologen, en moderator Stefan Blommaert (oud-VRT-Journalist).
Wat kan ons dit verhaal bijbrengen en welke raakpunten vinden we terug die vandaag van toepassing zijn? Ferdinand vertrok vanuit een bereidheid om met de anderen te communiceren, ze te leren kennen, proberen te kijken door hun ogen. Hij had respect voor hun cultuur, die van hoogniveau was en maakte bewust een onderscheid tussen cultuur en religie, hetgeen niet getolereerd werd door het Vaticaan. De Dominicanen en Franciscanen die in zijn voetspoor traden, hanteerden een heel andere en starre werkwijze en dat zou het einde betekenen van de openheid ten opzichte van de Katholieke kerk.
Misschien is dit wel een les die we zouden kunnen meenemen naar het heden: kijken over de grenzen en raakpunten of uitwisselingspunten zoeken. Elkaar met respect van de eigenheid benaderen.
Momenteel zien we van dit alles niet veel terug en lijken we verder uit elkaar te drijven. Sancties en handelsverboden zouden zo weleens op middellange termijn een hoge economische tol kunnen eisen.
China is een nieuwe en belangrijke economische speler die zijn plaats opeiste. Zelfs indien we het niet over alles eens zijn, zullen we best kunnen zoeken naar raakvlakken in plaats van te verstarren.
In de 17e eeuw was de wereld in verandering, maar ook nu zien we grote machtsverschuivingen. De vraag luidt: “Hoe gaan we er mee om? Wat hebben we geleerd van het verleden?”.
Het boek verscheen onlangs bij uitgeverij Pelckmans en telt 360 blz.
Danielle Verbueken (FOTO’S: Danielle Verbueken)
