Antwerpse apotheker hekelt voorschrijfgedrag voor zware pijnstillers
ANTWERPEN – Yael Ekstein, apotheker in de Appelmansstraat in Antwerpen, ging als masterstudente bij UAntwerpen in Wilrijk, de zorgvuldigheid bij voorschriften voor opioïden na. In ons land is er bezorgdheid rond het toenemende gebruik van voorgeschreven verslavende geneesmiddelen. Yael Ekstein analiseerde 1 000 opioïdenvoorschriften in Belgische openbare apotheken.
Opioïden zijn pijnstillende middelen, oorspronkelijk op basis van opium, zoals morfine. Er bestaan lichte opioïden, maar ook synthetische varianten zoals fentanyl, dat 30 tot 50 keer sterker is dan heroïne. Deze middelen zijn potentieel sterk verslavend, en ook bij herhaalde inname van de lichtere opioïden zal tolerantie optreden. Steeds hogere doseringen zijn dan nodig om dezelfde effecten, waaronder pijnbestrijding, te bekomen. Naast deze fysieke afhankelijkheid kunnen opioïden ook leiden tot hunkering en dwangmatig gebruik.
Sommige landen, zoals Australië en de Verenigde Staten, voerden procedures en beperkingen in. In haar studie bekeek Ekstein of de juridische aspecten van het voorschrijven worden nageleefd. Om de zorgvuldigheid bij het voorschrijven na te gaan, werden in veertien apotheken gegevens verzameld over 1 304 voorgeschreven verpakkingen. Deze waren afkomstig van 1 178 afgeleverde voorschriften. 26 procent van de onderzochte voorschriften waren op papier opgesteld. Daarvan voldeed drie procent aan alle juridische vereisten. Zo moeten de dosis en het aantal eenheden voluit worden geschreven om vervalsingen tegen te gaan. Bij één op de zeven elektronisch gecodeerde voorschriften ontbrak ook de posologie die de patiënt moet hanteren.
Een ander belangrijk element in de opioïdenproblematiek is het afleveren van grote hoeveelheden. Omwille van verslavingsrisico’s kan het niet de bedoeling zijn dat patiënten voor langere periodes deze medicatie meekrijgen. Opioïden zijn het interessantst voor acute pijn en hun langdurig gebruik is zelden nuttig. Het is aanbevolen om steeds de laagste dosis opioïden voor te schrijven bij chronische pijn. Ekstein: ‘De gevolgen van kwistig omgaan met dergelijke zware pijnstillers is ten overvloede aangetoond in de Verenigde Staten, waar het toenemend aantal voorschriften voor opioïden tussen 1999 en 2019 resulteerde in een viervoudige stijging van overdosissen en overlijdens. In ons land steeg het verbruik van de vijf belangrijkste opioïden tussen 2006 en 2017 met 82 procent.’
‘In het belang van de patiëntveiligheid moet het opmaken van voorschriften voor opioïden dus zorgvuldiger gebeuren. Het is aangewezen dat de arts slechts een deel van een verpakking voorschrijft. Een andere optie is dat farmaceutische firma’s aangespoord worden om kleinere verpakkingen beschikbaar te maken. Er kan ook een volledig nieuwe weg worden ingeslagen: alleen meegeven wat de patiënt op korte termijn echt nodig heeft. Deze methode werd onlangs opgenomen in een wetsvoorstel in ons parlement. In andere Europese landen is deze maatregel al in werking. Toch is het invoeren van voorschrijflimieten geen totaaloplossing. Bij onbezonnen implementatie kan dit immers leiden tot een stijging van het aantal overdosissen en overlijdens door een switch naar illegaal druggebruik. Naast voorschrijfregels zijn strengere voorschriftcontroles en educatie van de voorschrijvers en apothekers noodzakelijk. Ook de mogelijkheden die elektronisch voorschrijven biedt, worden onvoldoende benut.’ (EM / Foto UAntwerpen)
